Kon­kor­da­to, borç­la­rı­nı va­de­si gel­di­ği hâl­de öde­ye­me­yen ya da her­han­gi bir borç­lu­nun, borcun be­lir­li ko­şul­lar­da öden­me­si için ala­cak­lı­la­rıy­la an­laş­tı­ğı ve yet­ki­li ti­ca­ret mah­ke­mesinin ona­yı ile ge­çer­li­lik ka­za­nan hu­ku­ki çö­züm iş­le­mi­dir (Türk Hu­kuk Lû­ga­tı, Ankara 2021, s. 709).

Tanımı

İcra – İflas Kanunu’nda (İİK) ta­nım­lan­ma­mış ise de; öğ­re­ti­de kon­kor­da­to, dü­rüst bir borç­lu­nun bel­li bir za­man ke­si­ti içe­ri­sin­de­ki bü­tün adi borç­la­rı­nın ala­cak­lı­lar ta­ra­fın­dan ka­nun­da gös­te­ri­len ni­te­lik­li ço­ğun­luk­la ka­bul edil­me­si ve yet­ki­li ma­ka­mın (mah­ke­me­nin) ona­yı ile ger­çek­le­şen ve borç­lu­nun bor­cun bir ke­si­min­den kur­tul­ma­sı­nı ve/veya öde­me şek­li­nin borç­lu ya­ra­rı­na de­ğiş­me­si­ni sağ­la­yan, ha­ciz ve if­lâs gibi kla­sik ve borç­lu ba­kı­mın­dan sert ceb­ri icra yön­tem­le­ri­nin ye­ri­ne ika­me edil­miş bir ko­lek­tif icra bi­çi­mi­dir (Baki Kuru, İcra İf­las Hu­ku­ku, C. IV, İs­tan­bul 1997, s. 3585; Süha Tan­rı­ver, Ad­nan Dey­nek­li, Kon­kor­da­to­nun Tas­di­ki, An­ka­ra 1996, s. 29; Ser­dar Kale, So­ru­lar­la Kon­kor­da­to (İf­las Dışı ve İf­las İçi Adi Kon­kor­da­to), İs­tan­bul 2017, s. 2; Ha­kan Pek­ca­nı­tez, Gü­ray Er­dön­mez, 7101 Sa­yı­lı Ka­nun Çer­çe­ve­sin­de Kon­kor­ta­do, İs­tan­bul 2018, s. 4; Sü­mer Al­tay, Ali Es­ki­ocak, Kon­kor­da­to ve Ye­ni­den Ya­pı­lan­ma Hu­ku­ku, İs­tan­bul 2019, s. 10, 15).

Amacı

Konkordato öncelikle borçlarını vadesinde ödeyemeyen veya ödeyememe tehlikesi altında bulunan borçluya yardımcı olma amacını gütmektedir. Zira bir borçlunun tüm iyi niyetine rağmen işlerinin yolunda gitmemesi mümkündür. Piyasa şartları, ekonomik kriz, tahminlerinde yanılmış olma gibi nedenler borçlunun mali durumunu bozmuş olabilir. Bu durumda olan borçlunun şayet iflâsa tâbi bir borçlu ise iflâsının istenmesi; iflâsa tâbi değilse çeşitli icra takiplerine muhatap olması söz konusudur. Bu durumda olan borçlunun kurtarılabilmesi, ödeme darboğazından çıkarılabilmesi, durumlarının düzeltilebilmesi için konkordato kurumuna ihtiyaç duyulmuştur.

Çeşitleri

Kon­kor­da­to ku­ru­mu ile il­gi­li fark­lı ay­rım­lar ya­pıl­mak­ta­dır. Bun­lar­dan ilki, mah­keme dışı ve mah­ke­me içi kon­kor­da­to ay­rı­mı­dır. 

Mah­ke­me içi kon­kor­da­to

Mah­ke­me içi kon­kor­da­to içe­ri­ği­ne göre vade, ten­zi­lat ve kar­ma kon­kor­da­to ola­rak ay­rıl­mak­ta­dır. Sözü ge­çen sı­nıf­lan­dır­ma­ya göre, borç­lu­nun bor­cu­nu tam ola­rak öde­me­yi vaat et­me­si ve bu­nun için ala­cak­lı­la­rın borç­lu­ya öde­me sü­re­si ta­nı­ma­la­rı veya bor­cun it­fa­sı­nı tak­si­de bağ­la­ma­la­rı hâ­lin­de vade kon­kor­da­to­su; borç­lu­nun borç­la­rı­nın bel­li bir yüz­de­si­ni öde­me­yi ta­ah­hüt et­ti­ği ve ala­cak­lı­la­rın da ka­lan ala­cak­la­rın­dan vaz­geç­ti­ği du­rum­da ten­zi­lat kon­kor­da­to­su; ten­zi­lat ve vade kon­kor­da­to­su­nun bir ara­ya ge­ti­ril­me­siy­le te­şek­kül eden kon­kor­da­to­ya ise kar­ma (bi­le­şik) kon­kor­da­to de­nil­mek­te­dir. 

Ya­pıl­dı­ğı za­ma­na göre ise; if­lâ­sa tâbi ol­ma­yan borç­lu­lar ile if­lâ­sa tâbi borç­lu­lar­dan he­nüz if­lâ­sı­na ka­rar ve­ril­me­yen­ler­le ya­pı­lan kon­kor­da­to­ya if­lâs dışı kon­kor­da­to; müf­li­sin tek­lif et­ti­ği kon­kor­da­to­ya ise if­lâs içi kon­kor­da­to de­nil­mek­te­dir. 

Adi (ale­la­de) kon­kor­da­to ve mal var­lı­ğı­nın ter­ki su­re­tiy­le kon­kor­da­to

Kon­kor­da­to ko­nu­sun­da ya­pı­lan di­ğer bir ay­rım ise, adi (ale­la­de) kon­kor­da­to ve mal var­lı­ğı­nın ter­ki su­re­tiy­le kon­kor­da­to­dur. Mal var­lı­ğı­nın ter­ki su­re­tiy­le kon­kor­da­to tü­rün­de, borç­lu­nun mali du­ru­mu­nun iyi­leş­me­si ve iş­let­me­nin fa­ali­ye­ti­ne de­vam et­me­si amaç­lan­maz. Mal var­lı­ğı­nın ter­ki su­re­tiy­le kon­kor­da­to­nun iki şe­kil­de ya­pı­la­ca­ğı ka­bul edil­mek­te­dir. Bun­lar­dan ilki, borç­lu­nun mal var­lı­ğı üze­rin­de­ki ta­sar­ruf yet­ki­si­ni ala­cak­lı­la­ra bı­rak­ma­sı ve ala­cak­lı­la­rın da borç­lu­nun mal var­lı­ğı­nı sa­ta­rak ele ge­çen pa­ra­dan ala­cak­la­rı­nı tah­sil et­me­le­ri­dir. Mal var­lı­ğı­nın ter­ki su­re­tiy­le kon­kor­da­to­nun di­ğer bir gö­rü­nüm şek­li ise, be­lir­li va­de­ler­de ala­cak­lı­la­ra öde­me yap­ma­sı kay­dıy­la, mal var­lı­ğı­nın ta­ma­mı­nın ve bir kıs­mı­nın üçün­cü ki­şi­ye dev­re­dil­me­si­dir. Bu ih­ti­mal­de, ala­cak­lı­lar ala­cak­la­rı­nı borç­lu­nun mal var­lı­ğı­nın üçün­cü ki­şi­ye dev­rin­den elde edi­len pa­ray­la tah­sil et­mek­te­dir­ler. 

Mal var­lı­ğı­nın ter­ki su­re­tiy­le kon­kor­da­to­da borç­lu borç­la­rı­nı bel­li şart­lar dâ­hi­lin­de öde­me­yi de­ğil, mal var­lı­ğı­nın ak­ti­fi üze­rin­de­ki ta­sar­ruf yet­ki­si­ni ala­cak­lı­la­ra (veya üçün­cü ki­şi­ye) dev­ret­me­yi tek­lif et­mek­te­dir. Mal var­lı­ğı­nın ter­ki su­re­tiy­le kon­kor­da­to­ya ni­te­li­ği­ne ay­kı­rı düş­me­dik­çe adi kon­kor­da­to­nun hü­küm­le­ri (İİK md. 285 ilâ 308/g) uy­gu­la­nır (Pek­ca­ni­tez/Er­dön­mez s. 6 vd.).

Mah­ke­me içi kon­kor­da­to

Mah­ke­me içi adi kon­kor­da­to İİK’nın 285 ve de­va­mı mad­de­le­rin­de dü­zen­len­miş ve kon­kor­da­to­ya baş­vu­ra­bi­lecek ki­şi­ler İİK’nın 285 inci mad­de­sin­de “her­han­gi bir borç­lu” de­ni­le­rek açık­lan­mış olup, ka­nu­nun bu ifa­de­si kar­şı­sın­da tü­zel ki­şi­ler ile ta­cir olup ol­ma­dı­ğı­na ba­kıl­mak­sı­zın bü­tün ger­çek ki­şi­ler kon­kor­da­to­ya baş­vu­ra­bi­le­cek­tir. İİK’nın 285/2. mad­de­sin­de­ki dü­zen­le­me uya­rın­ca kon­kor­da­to­ya baş­vu­ru im­kâ­nı sa­de­ce borç­lu­ya ta­nın­ma­mış­tır. İf­lâs ta­le­bin­de bu­lu­na­bi­lecek her ala­cak­lı da ge­rek­çe­li bir di­lek­çe ile borç­lu hak­kın­da kon­kor­da­to iş­lem­le­ri­nin baş­la­tıl­ma­sı­nı is­te­ye­bi­lir.

Konkordato Süreci

Kon­kor­da­to ta­lep eden borç­lu veya if­lâ­sı­nı is­te­ye­bi­le­ce­ği borç­lu­su hak­kın­da kon­kor­da­to ta­lep eden ala­cak­lı, bir nüs­ha ola­rak dü­zen­le­nen di­lek­çe, kon­kor­da­to ön pro­je­si, ay­rın­tı­lı bi­lan­ço, ge­lir tab­lo­su ve İİK’nın 286 ncı mad­de­sin­de sa­yı­lan di­ğer bel­ge­ler ile bir­lik­te as­li­ye ti­ca­ret mah­ke­me­si­ne baş­vu­ra­rak üç ay­lık ge­çi­ci kon­kor­da­to müh­le­ti ve­ril­me­si ister (İİK md. 285-287). As­li­ye ti­ca­ret mah­ke­me­si 286 ncı mad­de­de sa­yı­lan bel­ge­le­rin ek­sik­siz ola­rak mev­cut ol­du­ğu­nu be­lir­le­di­ği tak­dir­de borç­lu­ya der­hâl ge­çi­ci müh­let (üç ay) ve­rir ve bir veya işin kap­sa­mı­na göre üç ki­şi­den olu­şan ko­mi­ser veya ko­mi­ser­ler ku­ru­lu oluş­tu­ru­lur (İİK. md. 287).

Borç­lu, kon­kor­da­to müh­le­ti­nin kap­sa­dı­ğı ve müh­let hü­küm­le­ri­nin de­vam et­ti­ği dö­nem içe­ri­sin­de ko­mi­se­rin de­ne­ti­mi al­tın­da 7101 sa­yı­lı Ka­nun ile de­ği­şik İİK’nın 297 nci mad­de­si­nin ön­gör­dü­ğü sı­nır­la­ma­lar içe­ri­sin­de mal var­lı­ğı üze­rin­de ta­sar­ruf­ta bu­lun­mak im­kâ­nı­nı ku­ral ola­rak mu­ha­fa­za eder.

As­li­ye ti­ca­ret mah­ke­me­si ko­mi­se­rin veya borç­lu­nun ma­kul se­bep­le­re da­ya­lı ta­le­bi üze­ri­ne ge­çi­ci müh­le­ti en faz­la iki ay daha uza­ta­rak, ge­çi­ci müh­let sü­re­si­ni beş aya yük­sel­te­bi­lir.

Ge­çi­ci müh­le­tin ila­nı ve il­gi­li ku­rum­la­ra bil­di­ril­me­sin­den iti­ba­ren, ala­cak­lı­lar ilan­dan baş­la­ya­rak yedi gün içe­ri­sin­de borç­lu­ya ke­sin müh­let ve­ril­me­si­ni ge­rek­ti­ren du­rum bu­lun­ma­dı­ğı­nı de­lil­le­ri ile bir­lik­te ile­ri sü­re­rek kon­kor­da­to ta­le­bi­nin red­di­ni is­te­ye­bi­lir­ler (İİK md. 288).

Ge­çi­ci müh­let için­de mah­ke­me borç­lu­yu ve var­sa kon­kor­da­to ta­lep eden ala­cak­lı­yı du­ruş­ma­ya da­vet eder. Bu sü­reç­te ge­çi­ci ko­mi­ser du­ruş­ma­dan önce ra­po­ru­nu mah­ke­me­ye ib­raz eder. Mah­ke­me ya­pa­ca­ğı de­ğer­len­dir­me­de iti­raz eden ala­cak­lı­la­rın di­lek­çe­le­rin­de ile­ri sür­dük­le­ri iti­raz se­bep­le­ri­ni de dik­ka­te alır (İİK md. 289/2).

Kon­kor­da­to­nun ba­şa­rı­ya ulaş­ma­sı­nın müm­kün gö­rül­me­si hâ­lin­de borç­lu­ya bir yıl­lık ke­sin müh­let ve­ri­lir (İİK md. 289/3). Ge­re­ki­yor­sa ge­çi­ci ko­mi­ser veya ko­mi­ser­ler de­ğiş­ti­ri­le­rek yeni bir gö­rev­len­dir­me ya­pı­la­bi­lir veya ge­çi­ci ko­mi­ser­le­rin gö­re­vi­ne de­vam et­me­si­ne ka­rar ve­ri­le­rek dos­ya ko­mi­se­re tes­lim edi­lir.

Kon­kor­da­to­nun ge­çi­ci müh­let içe­ri­sin­de ba­şa­rı­ya ulaş­ma­ya­ca­ğı­na ka­na­at ge­ti­ril­miş­se, borç­lu­ya ke­sin müh­let ve­ril­mez ve kon­kor­da­to ta­le­bi­nin red­di doğ­rul­tu­sun­da ka­rar oluş­tu­ru­lur. Ke­sin müh­let ve­ril­me­si­ne, ke­sin müh­le­tin uza­tıl­ma­sı­na ve ke­sin müh­le­tin kal­dı­rı­la­rak kon­kor­da­to ta­le­bi­nin red­di­ne dair ka­rar­lar İİK’nın 288 inci mad­de­si uya­rın­ca ilan edi­lir ve il­gi­li yer­le­re bil­di­ri­lir.

Güç­lük arz eden özel du­rum­lar­da ke­sin müh­let, ko­mi­se­rin bu du­ru­mu açık­la­yan ge­rek­çe­li ra­po­ru ve ta­le­bi üze­ri­ne mah­ke­me­ce altı ay daha uza­tı­la­bi­lir (İİK md. 289/5).

Mah­ke­me­ce, ke­sin müh­let için­de uy­gun gö­rü­lecek bir za­man­da yedi ala­cak­lı­yı geç­me­mek, her­han­gi bir üc­ret tak­dir edil­me­mek ve tek sa­yı­da ol­mak ko­şu­luy­la ay­rı­ca bir ala­cak­lı­lar ku­ru­lu oluş­tu­ru­la­bi­lir. Bu du­rum­da, ala­cak­lı­la­rı hu­ku­ki ni­te­lik iti­ba­riy­le bir­bi­rin­den fark­lı ala­cak­lı sı­nıf­la­rı ve var­sa re­hin­li ala­cak­lı­lar, ala­cak­lı­lar ku­ru­lun­da hak­ka­ni­ye­te uy­gun şe­kil­de tem­sil edi­lir. Bu ko­nu­da ko­mi­se­rin de gö­rü­şü alı­nır (İİK md. 289/4).

Ke­sin müh­let içe­ri­sin­de ko­mi­ser, kon­kor­da­to­nun ha­zır­lan­ma­sı­na iliş­kin iş­lem­le­ri ger­çek­leş­ti­rir. Kı­sa­ca be­lirt­mek ge­re­kir­se, bun­lar ak­tif ve pa­si­fin tes­pit edi­le­rek ak­tif def­ter­le­ri­nin tu­tul­ma­sı ve de­ğer­le­ri­nin tak­di­ri, ala­cak­la­rın bil­di­ril­me­si için İİK’nın 288 inci mad­de­si­ne göre ilan ya­pıl­ma­sı, borç­lu­nun yaz­dı­rı­lan ala­cak­la­ra ta­ma­men veya kıs­men ka­bul veya ret şek­lin­de be­yan­la­rı­nın alın­ma­sı (İİK md. 299), çe­kiş­me­li ala­cak­lar hak­kın­da dos­ya­nın as­li­ye ti­ca­ret mah­ke­me­si­ne su­nu­la­rak bu ala­cak­lar hak­kın­da kon­kor­da­to oy­la­ma­sı­na ka­tı­lıp ka­tıl­ma­ya­cak­la­rı ba­kı­mın­dan ka­rar alın­ma­sı, re­hin­li ala­cak mü­za­ke­re­le­ri­nin ya­pıl­ma­sı, ala­cak­lı­lar top­lan­tı­sı ve oy­la­ma­la­rın tu­ta­nak­la tes­pi­ti (İİK md. 302), ala­cak­la­rın ge­çer­li ve sağ­lık­lı olup ol­ma­dık­la­rı­nın borç­lu­nun ti­ca­ri def­ter­le­ri­nin in­ce­len­me­si su­re­tiy­le tes­pi­ti ve bu ko­nu­da olu­şan ka­na­atin ti­ca­ret mah­ke­me­si­ne su­nu­lan ra­por­da be­lir­til­me­si ve kon­kor­da­to müh­le­ti içe­ri­sin­de dos­ya­nın as­li­ye ti­ca­ret mah­ke­me­si­ne kon­kor­da­to­nun tas­di­ki veya red­di­ne ka­rar ve­ril­mek üze­re su­nul­ma­sı ve so­nuç­ta as­li­ye ti­ca­ret mah­ke­me­si­nin du­ruş­ma günü ilan ede­rek, ko­mi­se­ri din­le­ye­rek, ge­rek­ti­ğin­de bi­lir­ki­şi in­ce­le­me­si yap­tı­ra­rak, tas­dik veya ret ka­ra­rı ver­me­si­dir. Bu­nun­la bir­lik­te be­lirt­mek ge­re­kir ki, borç­lu if­lâ­sa tâbi ise, kon­kor­da­to­nun red­di ve doğ­ru­dan if­lâs se­bep­le­ri­nin var­lı­ğı hâ­lin­de borç­lu­nun if­lâ­sı­nın açıl­ma­sı­na da ka­rar ve­ri­le­cek­tir. 

Kon­kor­da­to Şart­ları

Kon­kor­da­to­nun tas­di­ki için ara­nan şart­lar İİK’nın 305 inci mad­de­sin­de be­lir­til miş olup, buna göre; kon­kor­da­to pro­je­si­nin İİK’nın 302 nci mad­de­sin­de ön­gö­rü­len ço­ğun­luk­la ka­bul edil­miş ol­ma­sı (kay­de­dil­miş olan ala­cak­lı­la­rın ve ala­cak­la­rın ya­rı­sı­nı veya kay­de­dil­miş olan ala­cak­lı­la­rın dört­te bi­ri­ni ve ala­cak­la­rın üçte iki­si­ni aşan ço­ğun­luk) ile bir­lik­te tek­lif edi­len tu­ta­rın borç­lu­nun if­lâ­sı hâ­lin­de ala­cak­lı­la­rın eli­ne ge­çe­bi­lecek muh­te­mel mik­tar­dan faz­la ola­ca­ğı­nın an­la­şıl­ma­sı, kon­kor­da­to­da tek­lif edi­len tu­ta­rın borç­lu­nun kay­nak­la­rı ile oran­tı­lı ol­ma­sı, İİK’nın 206 ncı mad­de­si­nin bi­rin­ci fık­ra­sın­da­ki im­ti­yaz­lı ala­cak­lı­la­rın ala­cak­la­rı­nın tam ola­rak öden­me­si­nin ve müh­let için­de ko­mi­se­rin iz­niy­le ak­de­dil­miş borç­la­rın ifa­sı­nın, ala­cak­lı bun­dan açık­ça vaz­geç­me­dik­çe ye­ter­li te­mi­na­ta bağ­lan­mış ol­ma­sı ve kon­kor­da­to­nun tas­di­ki­nin ge­rek­tir­di­ği yar­gı­la­ma gi­der­le­ri ile ala­cak­lı­la­ra öden­me­si ka­rar­laş­tı­rı­lan para üze­rin­den alın­ma­sı ge­re­ken har­cın tas­dik ka­ra­rın­dan önce mah­ke­me vez­ne­si­ne depo edil­me­si ge­re­kir. 

Kon­kor­da­to­nun tas­di­ki­ne iliş­kin ka­rar İİK’nın 288 inci mad­de­si uya­rın­ca ilan edi­lecek ve ke­sin öde­me pro­je­si­nin tas­dik ila­nı ge­re­ğin­ce onun yö­ne­ti­min­de uy­gu­lan­ma­sı için bir kay­yım ata­na­bi­le­cek­tir (İİK md. 306).

Kon­kor­da­to­nun Bağlayıcılığı

As­li­ye ti­ca­ret mah­ke­me­sin­ce ka­bul edi­le­rek tas­dik edi­len kon­kor­da­to, kon­kor­da­to pro­se­dü­rü­ne ka­tıl­ma­yan­lar (ala­cak kay­dı yap­tır­ma­yan­lar) da dâ­hil ol­mak ko­şu­luy­la tüm ala­cak­lı­la­rı bağ­lar. Bu te­mel ilke “kon­kor­da­to­nun bü­tün ala­cak­lı­lar için ku­ral ola­rak zo­run­lu ol­ma­sı” şek­lin­de de ifa­de edil­mek­te­dir. An­cak re­hin­li ala­cak­lar­la bazı im­ti­yaz­lı ve ka­mu­sal ala­cak­lar ve ko­mi­se­rin iz­niy­le müh­let­ten son­ra do­ğan ala­cak­lar bu ku­ra­lın is­tis­na­sı­nı teş­kil et­mek­te­dir (İİK md. 308/c-III). Bu ka­te­go­ri­ye gi­ren ala­cak­lar kon­kor­da­to­dan ke­sin­lik­le et­ki­len­me­yip tü­müy­le öden­me­si ge­re­kir. Çün­kü ka­nun, kon­kor­da­to­nun borç­lu ile ala­ca­ğı rüç­han­lı ol­ma­yan ala­cak­lı­lar ara­sın­da ak­de­di­le­bi­le­ce­ği­ni ön­gör­müş, rüç­han­lı ala­cak­lı­la­rı kon­kor­da­to­dan is­tis­na tut­muş­tur.

Kon­kor­da­to­nun ta­raf­lar için bağ­la­yı­cı hâle gel­me­si, ge­çi­ci müh­let ka­ra­rın­dan önce baş­la­mış ta­kip­ler­de ko­nu­lan ve he­nüz pa­ra­ya çev­ril­me­miş olan ha­ciz­le­ri hü­küm­den dü­şü­rür (md. 308/ç). Borç­lu müh­let­ten önce do­ğan borç­la­rı­nı, mah­ke­me­ce tas­dik edi­len kon­kor­da­to pro­je­sin­de ön­gö­rü­len öde­me pla­nı çer­çe­ve­sin­de öde­mek im­kâ­nı­na ka­vu­şur. Bu iti­bar­la kon­kor­da­to, bor­cun ye­ni­len­me­si­ni ge­rek­tir­me­mek­te, an­cak öde­me şe­kil ve şart­la­rın­da önem­li de­ği­şik­lik­ler mey­da­na ge­tir­mek­te­dir. Bu de­ği­şik­li­ğin şek­li­ni ve içe­ri­ği­ni, as­li­ye ti­ca­ret mah­ke­me­sin­ce tas­dik edi­le­rek ke­sin­le­şen kon­kor­da­to öde­me pro­je­si be­lir­ler. Bu açık­la­ma­la­ra göre borç­lu, müh­let­ten önce do­ğan borç­la­rı için ar­tık ta­kip edil­me­mek­te ve borç­la­rı­nı öde­me ko­nu­sun­da fev­ka­lâ­de el­ve­riş­li bir hu­ku­ki sta­tü­ye ka­vuş­mak­ta­dır. Bu bağ­lam­da be­lirt­mek ge­re­kir ki, müh­let­ten son­ra­ki dö­nem­de ko­mi­se­rin ona­yı ol­ma­dan borç­lu­nun üst­len­di­ği borç­lar da kon­kor­da­to­ya tâ­bi­dir [(md. 308/c-II) Al­tay/Es­ki­ocak s. 44 vd.].

İs­ti­naf ve Temyiz Yolları­

İcra ve İf­las Ka­nu­nu’nun “Ka­nun yol­la­rı” baş­lık­lı 308/a mad­de­sin­de, kon­kor­da­to hak­kın­da ve­ri­len ka­ra­ra kar­şı borç­lu veya kon­kor­da­to  ta­lep eden ala­cak­lı­nın, ka­ra­rın teb­li­ğin­den; iti­raz eden di­ğer ala­cak­lı­la­rın ise tas­dik ka­ra­rı­nın ila­nın­dan iti­ba­ren on gün için­de is­ti­naf yo­lu­na baş­vu­ra­bi­le­ce­ği, Böl­ge Ad­li­ye Mah­ke­me­si ka­ra­rı­na kar­şı ise on gün için­de tem­yiz yo­lu­na baş­vu­ru­la­bi­le­ce­ği dü­zen­len­miş­tir.

İti­raz eden ala­cak­lı

Anı­lan dü­zen­le­me­de kon­kor­da­to hak­kın­da ve­ri­len ka­ra­ra kar­şı kim­le­rin ne za­man ka­nun yo­lu­na baş­vu­ra­bi­le­ce­ği be­lir­til­miş olup, buna göre borç­lu veya kon­kor­da­to ta­lep eden ala­cak­lı ile bir­lik­te iti­raz eden di­ğer ala­cak­lı­la­ra ka­nun yolu hak­kı ta­nın­mış­tır. Bu­ra­da­ki “iti­raz eden ala­cak­lı” de­yi­min­den, sa­de­ce tas­dik du­ruş­ma­sın­dan önce iti­raz­la­rı­nı bil­di­ren ala­cak­lı­nın mı kas­te­dil­di­ği, yok­sa pro­je­ye ret oyu ve­ren ala­cak­lı­nın da bu kap­sa­ma gi­rip gir­me­di­ği­nin be­lir­len­me­si ge­rek­mek­te­dir.

İcra ve İf­las Ka­nu­nu’nun 308/a mad­de­si­nin; aynı Ka­nun’un “Kon­kor­da­to­nun mah­ke­me­ce in­ce­len­me­si” baş­lık­lı 304 üncü mad­de­si ile bir­lik­te de­ğer­len­di­ril­me­si ge­rek­mek­le anı­lan mad­de­de; ko­mi­se­rin ge­rek­çe­li ra­po­ru­nu ve dos­ya­yı tev­di alan mah­ke­me­nin, kon­kor­da­to hak­kın­da ka­rar ver­mek üze­re yar­gı­la­ma­ya baş­la­ya­ca­ğı, mah­ke­me­nin, ko­mi­se­ri din­le­dik­ten son­ra kısa bir za­man­da ve her hâl­de ke­sin müh­let için­de ka­ra­rı­nı ver­mek zo­run­da ol­du­ğu, ka­rar ver­mek için ta­yin olu­nan du­ruş­ma gü­nü­nün, 288 inci mad­de uya­rın­ca ilan edi­le­ce­ği, iti­raz eden­le­rin ise, iti­raz se­bep­le­ri­ni du­ruş­ma gü­nün­den en az üç gün önce ya­zı­lı ola­rak bil­dir­mek kay­dıy­la du­ruş­ma­da ha­zır bu­lu­na­bi­le­cek­le­ri­nin de ila­na ya­zı­la­ca­ğı be­lir­til­miş­tir.

Bu dü­zen­le­me­ye göre, pro­je­ye iti­raz eden­le­rin iti­raz se­bep­le­ri­ni du­ruş­ma gü­nün­den en az üç gün önce ya­zı­lı ola­rak bil­dir­me­me­le­ri hâ­lin­de tas­dik du­ruş­ma­sın­da yer ala­ma­ya­cak­la­rı an­la­şıl­mak­ta­dır. 

İcra ve İf­las Ka­nu­nu’nun 304 üncü mad­de­si­ne iliş­kin Ada­let Ko­mis­yo­nu ra­po­run­da,  iti­raz eden­le­rin du­ruş­ma­da ha­zır bu­lu­na­bil­me­le­ri için, iti­raz se­bep­le­ri­ni mah­ke­me­ye du­ruş­ma gü­nün­den en az üç gün önce ve ya­zı­lı ola­rak bil­dir­miş ol­ma­la­rı ge­rek­ti­ği, aksi hâl­de du­ruş­ma­da ha­zır bu­lu­na­rak iti­raz­la­rı­nı der­me­yan et­me­le­ri­nin müm­kün ol­ma­dı­ğı, böy­le bir sı­nır­la­ma ge­ti­ril­me­si­nin ne­de­ni­nin her ala­cak­lı­nın du­ruş­ma­da ha­zır bu­lu­na­rak iti­raz­la­rı­nı ile­ri sür­me­si­nin yar­gı­la­ma­yı çok ak­sa­ta­bi­le­ce­ği en­di­şe­si ol­du­ğu be­lir­til­miş­tir. 

İcra ve İf­las Ka­nu­nu’nun 304 üncü mad­de­si­nin ge­rek­çe­si de “Mev­cut Ka­nu­nun 296 ncı mad­de­si­nin ikin­ci fık­ra­sı hük­mü, gün­cel­le­ne­rek met­ne alın­mak­ta­dır. Buna göre, mah­ke­me­nin ko­mi­se­ri din­le­dik­ten son­ra ka­ra­rı­nı her hal­de ke­sin müh­let için­de ver­me­si em­re­dil­mek­te­dir. Du­ruş­ma günü 288 inci mad­de­si uya­rın­ca ilan edi­le­cek­tir. Yine mev­cut dü­zen­le­me­den fark­lı ola­rak, iti­raz eden­le­rin du­ruş­ma­da ha­zır bu­lu­na­bil­me­le­ri­nin şar­tı, iti­raz se­bep­le­ri­ni, mah­ke­me­ye, du­ruş­ma gü­nün­den en az üç gün önce ve ya­zı­lı ola­rak bil­dir­miş ol­ma­la­rı­dır. Aksi hal­de du­ruş­ma­da ha­zır bu­lu­na­rak iti­raz­la­rı­nı der­me­yan et­me­le­ri müm­kün ol­ma­ya­cak­tır. Böy­le bir sı­nır­la­ma ge­ti­ril­me­si­nin ne­de­ni, her ala­cak­lı­nın du­ruş­ma­da ha­zır bu­lu­na­rak iti­raz­la­rı­nı ile­ri sür­me­si­nin yar­gı­la­ma­yı çok ak­sa­ta­bi­le­ce­ği en­di­şe­si­dir,…” şek­lin­de olup  tüm ala­cak­lı­la­rın du­ruş­ma­da ha­zır bu­lu­na­rak iti­raz­la­rı ile­ri sür­me­si­nin kon­kor­da­to sü­re­ci­ni ak­sa­ta­bi­le­ce­ği dü­şün­ce­siy­le du­ruş­ma­da ha­zır ola­bil­mek için iti­raz­la­rın tas­dik du­ruş­ma­sın dan en az üç gün önce ya­zı­lı ola­rak bil­di­ril­me­si ge­rek­ti­ği be­lir­til­miş­tir.

Bu­nun­la bir­lik­te kon­kor­da­to­nun ya­pı­sı ta­ma­men şek­lî ol­du­ğun­dan tas­dik iş­lem­le­rinin bir an önce ta­mam­lan­ma­sı ge­rek­mek­te olup, kon­kor­da­to­ya iliş­kin ka­nun­da yer alan dü­zen­le­me­le­re ba­kıl­dı­ğın­da borç­lu le­hi­ne ve­ri­len bir­çok ka­rar­da ka­nun yo­lu­nun ta­ma­men ka­pa­tıl­dı­ğı ve sü­re­cin bir an ev­vel so­nuç­lan­dı­rıl­ma­sı­nın is­ten­di­ği an­la­şıl­mak­ta­dır. Ör­ne­ğin İlk De­re­ce Mah­ke­me­sin­ce ve­ri­lecek ge­çi­ci müh­let ta­le­bi­nin ka­bu­lü, ge­çi­ci ko­mi­ser gö­rev­len­di­ril­me­si, ge­çi­ci müh­le­tin uza­tıl­ma­sı ve ted­bir­le­re iliş­kin ka­rar­la­ra kar­şı ka­nun yo­lu­na baş­vu­ru­la­ma­ya­ca­ğı (İİK md. 287/son), ke­sin müh­let ta­le­bi­nin ka­bu­lü ile müh­le­tin kal­dı­rıl­ma­sı ta­le­bi­nin red­di­ne iliş­kin ka­rar­la­ra kar­şı ka­nun yo­lu­nun ka­pa­lı ol­du­ğu (İİK md. 293/1) gö­rül­mek­te­dir.

Ko­mi­ser­le­rin tas­dik ta­le­bi­ne iliş­kin ni­hai ra­po­ru ve dos­ya­yı mah­ke­me­ye sun­ma­sı­na ka­dar ge­çen sü­reç­te ala­cak­lı­nın ön­ce­sin­de, tek­lif edi­len kon­kor­da­to pro­je­si­ne ret oyu kul­lan­ma­sı, her­han­gi bir hu­sus­ta ko­mi­se­re ya da doğ­ru­dan mah­ke­me­ye di­lek­çe ver­me­si, tas­dik ta­le­bi­ni in­ce­le­yen mah­ke­me ba­kı­mın­dan hiç­bir an­lam ifa­de et­me­mek­te­dir. Ala­cak­lı­nın, an­cak tas­dik ta­le­bi­ne iliş­kin ni­hai ra­po­run ve dos­ya­nın mah­ke­me­ye su­nul­ma­sın­dan son­ra tas­dik ra­po­ru­na kar­şı du­ruş­ma gü­nün­den üç gün ön­ce­si­ne ka­dar iti­raz­la­rı­nı bil­dir­me­si hâ­lin­de mah­ke­me­ce dik­ka­te alı­na­cak­tır. He­nüz tas­dik ta­le­bi­ne iliş­kin ko­mi­ser ra­po­ru­nun su­nul­ma­dı­ğı aşa­ma­da ve­ri­len di­lek­çe­ler, mah­ke­me­ce ve­ri­lecek tas­dik ka­ra­rı­na kar­şı yasa yol­la­rı­na baş­vu­ru im­kâ­nı ta­nı­ma­ya­cak­tır.

Bu ya­sal dü­zen­le­me­ler­den ha­re­ket­le, İİK’nın 308/a mad­de­sin­de ka­nun yo­lu­na baş­vu­ru hak­kı ta­nı­nan “iti­raz eden ala­cak­lı” de­yi­min­den, “tas­dik du­ruş­ma­sın­dan önce iti­raz­la­rı­nı bil­di­ren ala­cak­lı” ol­du­ğu­nun ka­bul edil­me­si ge­rek­mek­te­dir.

Ra­ma­zan Ars­lan, Ej­der Yıl­maz, Sema Taş­pı­nar Ay­vaz ve Emel Ha­na­ğa­sı’nın  İcra ve İf­las Ka­nu­nu ve İl­gi­li Mev­zu­at (8.b., An­ka­ra 2022, md. 308/a, s. 291) adlı ese­rin­de, ka­nun yol­la­rı­na iliş­kin 308/a mad­de­sin­de iti­raz eden iba­re­si­nin ya­nı­na 304/1. mad­de­si­ne atıf ya­pıl­dı­ğı­nı gös­te­recek şe­kil­de bu mad­de­nin nu­ma­ra­sı ya­zı­la­rak İİK’nın 308/a mad­de­sin­de­ki iti­ra­zın, İİK’nın 304/1. mad­de­sin­de dü­zen­le­nen iti­raz ol­du­ğu­na işa­ret et­miş­ler­dir.

İcra İf­las Ka­nu­nu’nun 304 üncü mad­de­si­nin ge­rek­çe­si­ne ba­kıl­dı­ğın­da, du­ruş­ma­ya ge­lecek olan­la­rı “yar­gı­la­ma­nın uza­ya­ca­ğı” en­di­şe­si ile sı­nır­la­yan yasa ko­yu­cu­nun aynı ya­sa­nın 308 inci mad­de­sin­de tem­yiz yo­lu­na ge­lecek olan­la­rı sı­nır­la­ma­dı­ğı­nı ka­bul et­mek kon­kor­da­to­nun sis­te­mi­ne de ay­kı­rı­dır.

Ka­nu­nun ön­gör­me­di­ği bir yasa yolu ve yasa yo­lu­na baş­vu­ru hak­kı yo­rum yo­luy­la da olsa ka­bul edi­le­mez. İİK’nın 308/a mad­de­sin­de­ki dü­zen­le­me de 2709 sa­yı­lı Tür­ki­ye Cum­hu­ri­ye­ti Ana­ya­sa­sı’nın (Ana­ya­sa) ka­bul et­ti­ği an­lam­da te­mel hak ni­te­li­ğin­de­ki hak ara­ma öz­gür­lü­ğü­nü kul­lan­ma­yı « iti­raz » şar­tı­na bağ­la­mış­tır ve bu du­rum da Ana­ya­sa’ya uy­gun bir sı­nır­la­ma yön­te­mi olup, “iti­raz eden ala­cak­lı” de­yi­min­den İİK’nın 304 üncü mad­de­sin­de be­lir­ti­len ala­cak­lı­la­rı ka­bul et­mek, hak ara­ma öz­gür­lü­ğü­nün ih­lâ­li ola­rak de­ğer­len­di­ri­le­mez.