OECD tarafından oluşturulan ve aralarında Türkiye’nin de olduğu 116 ülkenin imzaladığı ‘Banka veya Finans Kurumlarındaki Kişi ve Kurum Hesap Bilgilerinin Yurtdışıyla Otomatik Paylaşımı Sözleşmesi’ kapsamında bilgi paylaşımı 2021 yılı başında başlıyor.

Avrupa Birliği ülkeleri başta olmak üzere, diğer ülkelerle bilgi paylaşımına başlanabilmesi için gereken idari, teknik ve yasal yapı, büyük ölçüde tamamlandı.

Türkiye dışında yaşayan Türk vatandaşları

‘Banka veya Finans Kurumlarındaki Kişi ve Kurum Hesap Bilgilerinin Otomatik Değişimi” Türkiye dışında yaşayan Türk vatandaşlarını yakından ilgilendiriyor.

2010 yılında ABD’de, finansal hesapların otomatik değişimini öngören, FATCA Yasası’nın yürürlüğe girmesiyle uluslararası alanda otomatik bilgi değişimi sıkça tartışılmaya başlanmıştı. Bu tarihten sonra devreye giren OECD, otomatik bilgi değişimine imkan sağlayan uluslararası sözleşme hazırladı.

OECD tarafından belirlenen otomatik bilgi değişimi standartlarına sözleşmeye taraf tüm ülkelerin uyma yükümlülüğü bulunuyor. Türkiye açısından otomatik bilgi değişimine ilişkin yasal süreç tamamlandı. Kişi veya şirketlere ait olan ve banka veya finans kurumlarında bulunan hesap bilgileri, değişim ve paylaşım yoluyla kişi veya şirketlerin mukim bulundukları ülkenin eline geçmesi ve mukim olunan ülkenin bu varlıklardan vergi alması planlanıyor.   

Hesap bilgilerinin otomatik paylaşımı

Banka veya finans kuruluşlarındaki hesap bilgilerinin otomatik paylaşımı sisteminde; kişilerin, mukimi olduğu ülke dışındaki diğer ülkelerde bulunan finansal hesap bilgilerinin, mukim olunan ülkeye her yıl, diğer ülke vergi idarelerince ve karşılıklı olmak şartıyla vergisel amaçlarla kullanılmak üzere, otomatik olarak elektronik ortamda gönderilmesi öngörülüyor.

Hangi bilgiler otomatik değişim ve paylaşım kapsamına girecek? Mevduat hesapları, tasarruf hesapları gibi banka veya finansal kuruluşlarda bulunan finansal hesap bilgileri bu kapsama girecek. Hesap sahibinin adı soyadı, ikamet adresi, ikametgahının bulunduğu ülkedeki vergi kimlik numarası, hesabın yıl sonu bakiyesi ve yıl içinde faiz, temettü gibi elde ettiği gelirlerin tutarı değişime konu edilecek yani mukim olunan ülkeyle paylaşılacak.

Geçmişe yönelik bilgi paylaşımı

Geçmişe yönelik bilgi paylaşımı yapılacak mı? Bilgi paylaşımının başlayacağı yılın bir önceki yılına ilişkin bilgiler paylaşılacak. Daha önceki dönemlere ilişkin bilgiler paylaşılmayacak.

“Finansal Hesap Bilgilerinin Otomatik Değişimine İlişkin Çok Taraflı Yetkili Makam Anlaşması”nı Türkiye 21.04.2017 tarihinde imzalamış ve 31.12.2019 tarihinde onaylanmıştır. (31 Aralık 2019 tarihli ve 30995 sayılı (5. Mükerrer) Resmi Gazete)

İrdeleme ve tartışma konusu

Bu Anlaşma uyarınca Türkiye’de vergiye tabii olanların, diğer ülkelerle hangi finansal bilgilerinin ne ölçüde paylaşılacağı, bu paylaşımı kimin ne şekilde ve ne sıklıkla yapacağı, hangi bilgilerin ve hangi vergilendirme döneminin esas alınacağı, kimlerin bilgilerinin paylaşılacağı, paylaşılan bu bilgilerin vergi dışında hangi amaçla kullanılabileceği, bunun riski, mukim teriminin kapsamı tartışma konusu olmuştur. Bu sebeple de Gelir İdaresi Başkanlığı vergi mükelleflerinin akıllarındaki soruları ve endişeleri açıklığa kavuşturmak amacıyla 25.08.2020 tarihinde bir Rehber yayınlamıştır. Buna göre;

Gelir İdaresi Başkanlığı

Öncelikle, Türkiye’de otomatik bilgi değişimi için bilgileri toplamaya ve paylaşmaya yetkili makam, Hazine ve Maliye Bakanlığına bağlı Gelir İdaresi Başkanlığıdır. Bu şekilde, ülkeler arasında vergi kayıp ve kaçağıyla mücadelede taraf ülkeler arasında kapsamlı bir işbirliği öngörülmektedir.  Herhangi bir özel kuruluş veya farklı bir resmi kuruluştan bilgi akışı yapılmayacaktır. Bu aşamada önemle belirtmek gerekir ki, ülkelerin paylaştığı bu bilgiler yalnızca vergisel amaçlarla kullanılacaktır.  

Anlaşmada mükelleflere ait vergi konusunu oluşturan finansal bilgilerin yıllık bazda otomatik olarak değişime tabi tutulması öngörülmektedir. Anlaşma uyarınca bankalar, saklama kuruluşları, sigorta şirketleri ve yatırım bankaları (yatırım fonları da dâhil) olmak üzere çeşitli “finansal kurumlar” tarafından yapılacak bildirimler de yer almaktadır. Bildirimler ise hesabın tutulduğu para birimiyle (Türk Lirası, Avro, İngiliz Sterlini, ABD Doları vb.) yapılacaktır.

Bildirim için gereken “bilgi toplama” aşamasında yabancı finansal kuruluşların Türkiye’de bulunan şubeleri ile Türkiye’de kurulu finansal kuruluşlar Gelir İdaresi Başkanlığına bilgi göndermesiyle gerçekleşecektir. Türk finansal kuruluşlarının yurtdışı şubeleri bulundukları ülkenin mevzuatına tabi olduğundan bu kuruluşlardaki müşteri bilgilerinin Türkiye (Gelir İdaresi Başkanlığı) üzerinden otomatik bilgi değişimi kapsamında diğer ülkelere gönderilmesi söz konusu olmayacaktır. Yani, Almanya’nın Berlin kentinde bulunan İş Bankası şubesi, hesap bilgilerini Alman maliyesine direkt olarak bildirecektir. 

Kimlerin bilgilerinin paylaşılacak?

Önemli hususlardan biri diğeri ise, kimlerin bilgilerinin paylaşılacağıdır. Hemen belirtmek isteriz ki sadece gerçek kişiler değil, tüzel kişilerin de, yani vergilendirmeye tabii olan herkesin, finansal bilgileri paylaşılacaktır. Burada da alışılagelmişin ötesinde, bilgi değişiminde kriter vatandaşlık değil, vergi amaçları yönünden yerleşikliktir (mukimliktir).

Genel olarak ilgili devletin mevzuatı gereğince ikametgâh, ev, kanuni merkez, iş merkezi veya benzer yapıda diğer herhangi bir kıstas nedeniyle vergi mükellefiyeti altına giren kişi ya da kurumun o ülkede yerleşik (mukim) olduğu kabul edilir. Anlaşma kapsamında, ilgili ülkelerde yerleşik (mukim) kişi ve kurumların yanı sıra, bu ülkelerde yerleşik kişilerin kontrol ettikleri Türkiye’de yerleşik olan bazı kurumların (örneğin; faiz, temettü gibi pasif gelir elde eden ya da bu amaçla varlık tutan fakat finansal kuruluş olmayan kurumlar) bilgileri paylaşılacaktır. 

Hangi bilgiler paylaşılacak?

Türkiye’de bulunan finansal kuruluşlar, örneğin bankalar, tespit ettikleri hesaplara ilişkin bilgileri Hazine ve Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığına bildirecek ve Başkanlık bu bilgileri güvenli bir elektronik ağ üzerinden ilgili ülkelere gönderecektir. Benzer şekilde, karşılıklı olarak (mütekabiliyet esasıyla) Sözleşmesinin tarafı bulunan diğer ülkelerde bulunan hesaplara ilişkin bilgiler, söz konusu ülkelerin vergi idareleri tarafından Türkiye’ye gönderilecektir. İki ülke arasında bilgi değişimi, hesabın 31 Aralık tarihindeki durumuyla ilgili toplanan bilgiler, bir sonraki yılın Eylül ayının sonuna kadar yapılabilmektedir. Sözleşme kapsamına giren bir ülkeye yalnızca o ülke yerleşiklerinin (mukimlerinin) bilgisi gönderilecektir. Bir finansal kuruluşun yurtdışına doğrudan bilgi göndermesi söz konusu değildir. 

Yerleşiklerinin (mukimlerinin) bilgisi

Bu kapsamda; mevduat, saklama ve yatırım kuruluşları ile belirli sigorta şirketleri nezdindeki;

• Mevduat hesapları,
• Saklama hesapları,
• Ortaklık ve borç ilişkisi menfaati,
• Nakdi değer sigorta sözleşmeleri,
• Düzenli ödeme sözleşmelerine

ilişkin finansal bilgiler paylaşılacaktır.

Değişime tabi tutulacak bilgiler;

• İlgilinin adı ve soyadı,
• Adresi,
• Yerleşik (mukim) olduğu ülke ve vergi kimlik numarası (VKN),
• Doğum yeri ve tarihi,
• Hesap numarası, hesap bakiyesi ya da değeri,

Hesaba yıl içinde ödenen faiz, temettü gibi gelirlerin ya da hesapta tutulan varlıklardan elde edilen gelirlerin toplam brüt tutarı gibi bilgileri paylaşılacak olup, gayrimenkul ve taşıt bilgileri otomatik bilgi değişimi kapsamı dışındadır.

Yeni açılan hesaplar

Paylaşılacak bilgilere ilişkin kayıtları, finansal kuruluşlar yeni açılan hesaplar için müşterilerden hangi ülkede yerleşik (mukim) olduklarını gösteren beyanlarını alarak yaparlar. Ayrıca, 1/7/2017 tarihinden önce açılmış hesaplarda finansal kuruluşlar kayıt taraması yaparlar. Kayıtlarında belli göstergelerden birinin bulunması halinde göstergenin bulunduğu ülkeye ilişkin olarak Başkanlığa bildirim gönderilir ve kişilerin bu değişim sistemi için gerekli bilgileri talep edilir.

Türkiye’de ticaret yapan veya şirketleri olan kişilerin durumu

Yurtdışında yerleşik, “mukim” olan, ancak örneğin Türkiye’de ticaret yapan veya şirketleri olan, kişinin durumu ne olacaktır? Bu kişi hangi ülkenin bildirimine tabi olacaktır?

Öncelikle, Türkiye’de kurulmuş bir şirketin üretim ya da mal alım-satımı gibi aktif bir ticari faaliyetle uğraşması halinde ortağı yurtdışında yerleşik (mukim) de olsa ortaklık payı kaç olursa olsun kurum hesabı otomatik bilgi değişimi kapsamına girmez. Fakat Türk vatandaşlarının yurtdışında kurdukları şirketler adına Türkiye’de açtıkları hesapların bildirimi söz konusu olabileceği Gelir İdaresi tarafından belirtilmektedir.

Hesap sahibi şirketin gelirlerinin ağırlıklı olarak (%50’den fazla) faiz, kar payı gibi pasif gelirlerden oluşması ve ya yabancı ülke mukiminin şirket ortaklığındaki payının %25’den fazla olması durumunda bu şirketin hesap bilgileri otomatik bilgi değişimi kapsamına girebilir. 

Çifte vergilendirme

Bu aşamada akıllarda çifte vergilendirmenin yaşanıp yaşanmayacağına dair bir soru oluşabilir ve mukimler endişe duyabilir. Bu konuda Gelir İdaresi Başkanlığı bu vergilendirmeye dahil olacak tüm mukimleri rahatlatmaktadır. Otomatik bilgi değişimine bağlı olarak çifte vergilendirme yapılmayacaktır. Elde edilen gelir, ya sadece gelirin elde edildiği ülkede (örneğin Türkiye’de) vergilendirilecek, ya da gelirin elde edildiği ülkede (örneğin Türkiye’de) ödenen vergi, mukim olunan diğer ülkede ödenecek vergiden mahsup edilebilecek, yani Türkiye’de ödenen vergi ilgili ülkede ödenecek tutardan düşülebilecektir. Yürürlükteki ÇVÖA (Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşmaları) hükümleri yıllardır bu şekilde uygulanmakta olup otomatik bilgi değişimi sonrasında da söz konusu Anlaşmaların vergilendirmeye ilişkin hükümlerinin eskiden olduğu gibi uygulanmasına devam edilecektir.

Kapatılan hesaplar ile müşterek-ortak hesaplar

Kapatılan, aktif veya pasif hesaplar ile müşterek-ortak hesapların ne şekilde bilgilendirmeye tabii olacağı ise Rehberde açıklanmış olup, standart Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu regulasyonlarında olan bildirimlerden pek de farklı bir standarda tabii olmayacağı anlaşılmaktadır. Sözleşme kapsamındaki finansal hesapların 31 Aralık tarihindeki hesap bakiyesi ya da değeri ile bu hesaba yıl içinde ödenen gelir (faiz, kar payı, temettü, finansal varlıkların satışından elde edilen gelirler vb. gibi) bildirim kapsamındadır. Ancak, örneğin bir mevduat hesabına yıl içinde yatırılan gayrimenkul kira ödemesi, borç ödemesi gibi hesap hareketleri otomatik bilgi değişimi kapsamında değildir.

Hesabın yıl içinde kapatılmış olması halinde kapatılmış olduğu bilgisi hesabın kapatılmasını takip eden yıl bildirilecektir. Hesabın yalnızca kapatıldığı yıl ile ilgili bildirim yapılacaktır. Kapatılmış hesaplara ilişkin hesap bakiyesi veya değeri sıfır “0” olarak bildirilecektir. Bununla birlikte hesap kapatılmış bile olsa kapanma tarihine kadar hesaba işleyen faiz gibi bilgiler bildirime tabidir. Müşterek olarak tutulan hesaplarda ortakların her biri hesap sahibi gibi değerlendirilir ve hesap bakiyesinin tümü bildirilir. Bildirimde hesabın bakiyesinin ortak sayısına bölünmesi söz konusu değildir.

Kişisel Verilerin Korunmasına Dair Kanun

Son olarak, yüksek idari para cezalarını konu eden 6698 Sayılı Kişisel Verilerin Korunmasına Dair Kanun çerçevesinde kişisel verilerin durumu da merak edilenler arasındadır. Otomatik bilgi değişimi, karşılıklılık ilkesi çerçevesinde (mütekabiliyet) uluslararası anlaşma kapsamında yürütüldüğünden, Kişisel Verileri Koruma Kanununa aykırılık teşkil etmeyeceği iddia edilmektedir.

Türkiye’de vergi mükellefi mukimler tarafından 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu kapsamında verilerin yurtdışına aktarılmasına rıza gösterilmediği yönünde dilekçe verilerek otomatik bilgi değişimini önlemek mümkün değildir. Finansal Hesap Bilgilerinin Otomatik Değişimine İlişkin Çok Taraflı Yetkili Makam Anlaşmasının imzalandığı, anlaşmanın sadece finansal hesapları kapsadığı ve yapılan işlemlerin mevzuata uygun olduğu iddia edilmektedir.