İnsan Hakları Avrupa Mahkemesine Bireysel Başvuru

İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi(İHAM), Fransa’nın Strasbourg şehrinde bulunan uluslararası bir yargı organıdır.

İHAM’ı salt bir tazminât mahkemesi olarak algılamak doğru değildir. Mahkeme, taraf devletin bir uygulamasına veya düzenlemesine karşı açılan davada, önce bu düzenleme veya uygulamanın Sözleşmeye aykırı olup olmadığını tespit etmekte, aykırılık tespit ettiği takdirde zarar görenin zararını, taraf sorumlu devletçe tazmin edilmesine hükmetmektedir. Bazen ele alınan bir davada davalı Devleti, bir tazminata hükmetmeden de İHAS’ne aykırı davrandığı gerekçesiyle de mahkum edebilmektedir. Devletler, sadece Mahkemenin verdiği tazminât kararlarını yerine getirmekle sorumluluktan kurtulamamakta; ayrıca, Sözleşmeye aykırılığı tespit edilen bir düzenlemeyi Sözleşmeye uygun hale getirmekle yükümlü bulunmaktadır.

İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve ek protokollerde yer alan insan hakları ihlallerine karşı, diğer başvuru koşulları sağlanmak kaydıyla, İHAM’ne başvurmak mümkündür.

İHAS ve el protokollerde güvenceye kavuşturulan temel haklar;

• yaşam hakkı(md 2),
• işkence yasağı(md 3),
• kişi özgürlük ve güvenlik hakkı(md 5),
• adil yargılanma hakkı(md 6),
• kanunsuz cezalandırılmama yasağı(md 7),
• düşünce, din ve vicdan özgürlüğü(md 9),
• ifade özgürlüğü(md 10),
• toplanma ve örgütlenme özgürlüğü(md 11),
• özel yaşama saygı hakkı(md 8),
• evlenme ve aile kurma hakkı(md 12),
• mülkiyet hakkı(ek 1 no’lu protokol md 1),
• eğitim ve öğrenim hakkı ( ek 1 no’lu protokol md 2),
• borç nedeniyle hapis yasağı,
• seyahat özgürlüğü,
• vatandaşların sınır dışı edilmesi yasağı,
• yabancıların toplu olarak sınır dışı edilmeleri yasağı (ek 2 no’ lu protokol)

gibi haklardır.

İHAM’a yapılan başvuru, birey başvurusu olabileceği gibi devlet başvurusu da olabilir. Her sözleşmeci devlet, diğer bir sözleşmeci devlete karşı Sözleşme ve Protokolleri hükümlerinin ihlali iddiası ile Mahkeme’ye başvurabilir. İHAS veya protokollerinde tanınan haklarının sözleşmeci devletlerden biri tarafından ihlal edilmesinden dolayı, mağdur olduğunu öne süren her gerçek kişi, hükümet dışı kuruluş veya kişi grupları İHAM’ne başvurabilir. Sözleşmeci devletler bu hakkın etkin bir şekilde kullanılmasını hiçbir surette engel olmamayı taahhüt ederler.

İHAM’a bireysel başvuru, İHAM’a gönderilen ve şikayetin konusunu açıkça belirten bir mektup ile yapılabileceği gibi(bu durumda, doldurup Mahkemeye ulaştırılmak üzere bir başvuru formu gönderilir), doldurulmuş bir başvuru formu gönderilerek de yapılabilir.

Başvuru, İHAM’ın resmi dillerinden(İngilizce ve Fransızca) biri kullanılarak yapılması tavsiye edilir.