Türkiye – Kırgızistan İş Forumu, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) ve Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK) işbirliğinde, Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz, Kırgız Cumhuriyeti Bakanlar Kurulu Başkanı Akylbek Japarov, TOBB Başkanı M. Rifat Hisarcıklıoğlu, Kırgızistan TSO Başkanı Temir Sariev ve DEİK Başkanı Nail Olpak’ın katılımıyla gerçekleştirildi.​ Türkiye ile Kırgızistan iş dünyası arasında çeşitli alanlardaki işbirliğine ilişkin 9 mutabakat zaptı imzalandı. İş Forumunda Heyetler arası Mutabakat Zaptı İmza Töreninin ardında Türk ve Kırgız firmalar arasında ikili görüşmeler gerçekleştirildi, işbirliği olanaklarını masaya yatırıldı.

Eylem Planı

Türkiye ve Kırgızistan arasında 11. Dönem Türkiye-Kırgızistan Karma Ekonomik Komisyonu (KEK) Protokolü ve buna ilişkin 62 maddelik eylem planı imzalandı. Eylem planında;

• Ticaret Çalışma Grubu toplantılarının gerçekleştirilmesi,
• Ortak Gümrük Konseyi 3. Dönem Toplantısının yapılması,
• Karşılıklı ticaret ve yatırım iş birliğinin geliştirilmesine yönelik çalışmalar yapılması,
• Madencilik ve hidroelektrik alanlarında işbirliğimizin daha üst seviyelere çıkarılması,
• Kırgızistan’da bütün potansiyel gelişme sektörlerini kapsayan bölgesel kalkınma planları hazırlanması hususunda tecrübe paylaşımı yapılması ve teknik destek verilmesi,
• Ulaştırma, ormancılık, finans, sağlık, kültürel ve tarihi mirasın korunmasına dönük restorasyon gibi alanlarda işbirliği yapılması,
• Eğitim ve bilim alanında işbirliği anlaşması müzakerelerinin sürdürülmesi ve sonuçlandırılması,
• Adli tıp alanında işbirliği,
• İnsan kaynakları alanında bilgi ve tecrübe paylaşımı,

gibi konular yer almaktadır.

Ticari Anlaşmaların Hazırlık Süreçleri

Bıçak Hukuk Bürosu, Türk ve Kırgız firmalar arasında gerçekleştirilen ticari anlaşmaların hazırlık süreçlerinde önemli bir rol üstlendi. Türkiye- Kırgızistan İş Forumu’nda imzalanan anlaşmaların taslak metinleri, Bıçak Hukuk tarafından özenle hazırlanarak taraflar arasında başarılı bir işbirliğine zemin hazırladı.

Bıçak Hukuk Bürosu’nun Turkic Devletler Masası Kırgızistan Birimi, Türk ve Kırgız firmalarına sunduğu hukuki destekle, uluslararası ticarette hukukun önemini bir kez daha vurguladı. İş dünyası temsilcileri, bu tür hukuki hizmetlerin, ticaret anlaşmalarının doğru ve güvenilir bir şekilde yürütülmesi için kritik bir unsur olduğunu belirttiler.

Bıçak Hukuk Bürosu avukatları, forumun ardından yaptıkları açıklamada, “Türkiye ve Kırgızistan arasındaki bu tür iş forumları, sadece ekonomik değil, aynı zamanda kültürel ve diplomatik anlamda da köprüler kurmaktadır. Biz de bu süreçte, firmaların hukuki ihtiyaçlarını karşılamak ve başarılı işbirliklerine imza atabilmeleri için çaba sarf ediyoruz.” dediler.

Türk ve Kırgız iş dünyası arasındaki bu anlamlı işbirliği, bölgesel kalkınma ve ekonomik entegrasyon açısından umut vadeden bir adım olarak kayda geçti. Türkiye- Kırgızistan İş Forumu katılımcı firmalarına, Bıçak Hukuk sunduğu hukuki destekle, iki ülke arasındaki ticaretin güvenilir ve sağlam temeller üzerine inşa edildiği sürece yeni bir boyut kazandırdı.

Diplomatik İlişkiler

Türkiye, 16 Aralık 1991 tarihinde Kırgız Cumhuriyeti’nin bağımsızlığını tanıyan ilk ülke olmuş ve iki ülke arasında 29 Ocak 1992 tarihinde Kırgızistan’la diplomatik ilişki tesis edilmiştir. 1992 yılı içerisinde karşılıklı olarak Bişkek ve Ankara’da Büyükelçilikler açılmıştır.

Türkiye ile Kırgızistan arasındaki 2011 yılında stratejik ortaklık seviyesindeki ilişkiler başta siyasi, ekonomik/ticari, askeri, kültür/eğitim, sağlık, ulaştırma alanlarında olmak üzere çok boyutlu sürdürülmektedir.

Kırgızistan

Orta Asya’nın kuzeydoğusunda yer alan, Kırgızistan’ın yüzölçümü, 199 951 km²’dir. %4,4’ü su olan Kırgızistan’ın yüzölçümünün, %5,3’ünü ormanlık alanlar, %54,1’ini tarımsal alanlar, %36,2’sini ise, diğer arazi oluşturmaktadır. Kırgızistan geniş çukur alanlara, derin vadilere ve yüksek dağ sıralarına sahiptir. Ortalama rakım 2 750 m’dir. En yüksek nokta (Pobeda Tepesi), deniz seviyesinden 7 439 m, en alçak nokta ise, deniz seviyesinden 132 m yükseklikteki Kara Darya’dır. Toplam alanın %94’ünden fazlasının deniz seviyesinden yüksekliği 1 000 m’yi aşar ve toplam yüzölçümünün yaklaşık %40’ı 3 000 m’den yüksektir. Kırgızistan’ın 7 milyondan oluşan nüfusunun neredeyse tamamı 1 800 m’den daha yüksekte yaşamaktadır.

Kırgızistan, büyük ölçüde altın ihracatına dayanan küçük ve gelişmekte olan bir ekonomidir. İşçi dövizleri, büyümenin önemli bir itici gücü ve önemli bir döviz kaynağıdır. Tacikistan’dan sonra bölgede, kişi başına düşen GSYİH’nın en düşük olduğu ikinci ülkedir. Bağımsızlığın ardından Kırgızistan, yasal altyapının iyileştirilmesi ve arazi reformunun başlatılması gibi piyasa reformlarını hızla uygulamaya koymuştur.

Tarım ve madencilik sektörleri eskiden beri güçlü olarak tanımlanan sektörlerdir. Bunların yanı sıra, inşaat ve enerji ile ulaştırma, ticaret ve catering gibi hizmet sektörü alanlarında da sağlıklı bir büyüme gözlemlenmektedir. Rusya ve Kazakistan’da çalışan Kırgız vatandaşların gelirleri ülkenin GSYİH’sinin %25’inden fazlasını oluşturmaktadır.

TOBB Başkanı Konuşması

Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Başkanı M. Rifat Hisarcıklıoğlu, iki ülke arasında ekonomik ve ticari ilişkilerde mesafeler alındığını, bunu daha yüksek seviyelere çıkarma arzusunda olduklarını söyledi.

Kırgızistan’ın son yıllarda büyük atılım ve reform sürecine girdiğine işaret eden Hisarcıklıoğlu, şöyle konuştu: “Kırgızistan’da çeşitli sektörlerde 500’e yakın Türkiye sermayeli firma faaliyet gösteriyor. Bu firmalarımız, binlerce Kırgız kardeşimize istihdam sağlıyor. Türk müteahhitleri Kırgızistan’da bugüne kadar yatırım bedeli 1 milyar dolar civarında 93 proje gerçekleştirdi. Bu projelerle firmalarımız, Kırgızistan’ın bağımsızlığından itibaren hayata geçirdiği kalkınma hamlesine destek verdi. Firmalarımızın Kırgızistan’da 1 milyar doları aşan yatırımlarından gurur duyuyoruz. İnşallah bu yeni dönemde çok daha başarılı projelere imza atacağımıza inanıyorum.”

Hisarcıklıoğlu, iki ülke arasındaki 5 milyar dolarlık ticaret hedefinin gerçekçi olduğunu ve bunun başarılacağına inandığını belirtti.

Kırgızistan’ın dost ve kardeş bir ülke olduğunu vurgulayan Hisarcıklıoğlu, sözlerini şöyle sürdürdü: “Kırgızistan’a yapacağınız yatırımlarda ölçek sadece Kırgızistan pazarı değildir. Kırgızistan’a yapılan yatırımlar, Avrasya Gümrük Birliği sebebiyle çok daha geniş bir coğrafyaya ulaşmak demektir. Bu da 180 milyonluk bir pazar demektir. Ayrıca Kırgızistan Çin’e komşudur. Çin pazarı da göz ardı edilmemelidir. Orta ve uzun vadeli vizyonumuz da mutlak surette Türk Devletleri Teşkilatı bünyesinde kendi gümrük birliğimizin kurulması olmalıdır. Kırgızistan, Bağımsız Devletler Teşkilatı coğrafyasında Dünya Ticaret Örgütüne üye olan ilk ülkedir. Son 30 yılda yeniden şekillenen Avrasya siyasi haritası, bizlerin işbirliği içinde hareket etmesini zorunlu kılmaktadır.”

Hisarcıklıoğlu, Kırgızistan gümrüklerinin modernizasyonu için deneyimlerini aktarmaya hazır olduklarını dile getirerek, “TOBB olarak, Türkiye’nin kara gümrük kapılarını modernize ederek ihracatçılarımıza önemli maliyet avantajı sağladık. Aynı şeyi burada da yapmaya hazırız. Lojistik alanında da ciddi işbirliği fırsatları vardır. İkili ticaretin artması için taşıma maliyetleri azaltılmalı. Kara yoluna alternatif ulaştırma imkanları geliştirilmeli.” ifadelerini kullandı.

İpek Yolu’nun canlandırılmasının yeniden önem kazandığına işaret eden Hisarcıklıoğlu, “Orta Kuşak, bizim için öncelikli tercihtir. Böylelikle Hazar, Karadeniz ve Akdeniz birbirine bağlanacak, bölgemiz küresel ekonomiye daha güçlü şekilde entegre olacaktır. Diğer bir işbirliği alanı da Kırgızistan’da bulunan zengin su kaynaklarından elektrik üretilmesidir. Gerekli yatırım koşulları tesis edildikten sonra Kırgızistan’ın hidroelektrik potansiyelinin ekonomiye kazandırılması için ortak projeler geliştirebiliriz. Biz her fırsatta iş dünyası olarak üzerimize düşeni yapmaya hazır olduğumuzu ifade ediyoruz.” diye konuştu.

Cumhurbaşkanı Yardımcısı Konuşması

Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz, “Gerek Türk Devletleri Teşkilatı çatısı altında yürüttüğümüz çok taraflı işbirlikleri gerek ikili ilişkilerimizin artan ivmesiyle, Türkiye olarak her platformda Kırgızistan’a, dost ve kardeş ülkeye her türlü desteği vermeye devam edeceğiz.” dedi.

Cumhuriyet’in 100. yılında ekonominin son 13 çeyrekte aralıksız büyümesini sürdürdüğünü, 2023’ün ilk çeyreğinde yüzde 4, ikinci çeyreğinde yüzde 3,9, üçüncü çeyreğinde yüzde 5,9 büyüdüğünü belirten Yılmaz, 9 aylık ortalama büyümenin yüzde 4,7 seviyelerine ulaştığını kaydetti. Yılmaz, ekonominin Orta Vadeli Program’da öngördükleri yüzde 4,4 büyümeye rahatlıkla ulaşabileceğini düşündüklerini dile getirerek, Türkiye’nin dolar bazında 1,1 trilyon dolar civarında ekonomik büyüklüğe ulaşacağını ifade etti.

2002 yılında 36 milyar dolar olan ihracatın 7 kattan fazla artışla 2022’de 254 milyar dolara ulaştığını, 2023’te 256 milyar civarına erişerek tarihi seviyelere geldiğine dikkati çeken Yılmaz, cari işlemler açığında özellikle geçen yıl başlayan gerileme sürecinin devam ettiğini ve ülkeye daha fazla sermaye girişinin görüldüğünü söyledi.

Yılmaz, bu yıl gelişmekte olan ülkelere yönelik artması beklenen sermaye akımlarında Türkiye’nin hak ettiği payı alacağını belirterek, “Ülkemize gerek finansal alanda gerek doğrudan yatırımlar şeklinde daha fazla yatırım, daha fazla fon akışı sağlanacaktır. Bunun emarelerini şimdiden görüyoruz. Son 21 yılda gösterdiğimiz performans da ortada, 2003 yılından bu yana ülkemize gelen doğrudan uluslararası yatırım toplamda 261,3 milyar doları bulmuştur.” diye konuştu.

Kırgızistan’ın 2023 yılında milli gelirinin 12 milyar doları aştığını, son üç yılda ortalama yüzde 7 büyüdüğünü anlatan Yılmaz, Kırgızistan’ın 2018-2040 için belirlediği Milli Kalkınma Stratejisi’nin gerçekleşmesinde Türkiye’nin elinden gelen tüm desteği sağlayacağını vurguladı.

“Kırgızistan’daki Türk yatırımlarının miktarının 2 milyar dolara yaklaştığını görüyoruz” “Gerek Türk Devletleri Teşkilatı çatısı altında yürüttüğümüz çok taraflı işbirlikleri gerek ikili ilişkilerimizin artan ivmesiyle, Türkiye olarak her platformda Kırgızistan’a, dost ve kardeş ülkeye her türlü desteği vermeye devam edeceğiz.” diyen Yılmaz, iki ülke arasındaki ticaret hacminin 2022 yılında bir milyar doları aştığını, 2023 yılında yüzde 42 artışla 1,6 milyar dolar seviyesine yükseldiğini, bu yıl 2 milyar dolar hedefine erişilebileceğini ve orta vadede 5 milyar doların hedeflendiğini dile getirdi.

Yılmaz, Türkiye’de yenilenebilir enerji, tarım teknolojileri, savunma sanayisi ve turizm alanları başta olmak üzere Kırgız iş insanları için pek çok fırsat sahasının bulunduğuna dikkati çekerek, şöyle devam etti:

“Karşılıklı yatırımları arttırmamız, ticaretimizin gelişmesi anlamında da büyük katkı sunacaktır. Kardeş Kırgızistan’da ulaştırma altyapısına ciddi yatırımlar yapılması gerekiyor. Telekomünikasyon aynı şekilde, hidroelektrik, mikro karbon sanayi, mineraller, metal ve kıymetli taş madenciliği, tekstil, gıda işleme, tarım ürünleri, ambalaj sanayi ve turizm gibi çok geniş bir yelpazede yatırım fırsatları bulunmaktadır. Siz kıymetli Türk ve Kırgız iş insanlarımızın cesur adımlar atarak bu alanlarda daha fazla işbirliği yapmanızı, ortaklıklar geliştirmemizi tavsiye ve temenni ediyoruz.

Mevcut veriler ışığında Kırgızistan’daki Türk yatırımlarının miktarının 2 milyar dolara yaklaştığını görüyoruz. Ayrıca ülkemiz Kırgızistan’a en çok yatırım yapan 5. ülke konumundadır. Yaklaşık 2 bin kayıtlı şirketimiz bulunmakta Kırgızistan’da ve bunlardan 350 tanesi faal bir şekilde ekonomiye katkıda bulunmaktadır. Ülkemizde ise 269 adet Kırgızistan sermayeli şirket faaliyet göstermektedir. Müteahhitlik alanında da yine bir milyar dolara yakın 93 projeyi üstlenmiş durumda müteahhitlerimiz. Eminim önümüzdeki dönemde de geliştirilecek kalkınma projelerinde, altyapı projelerinde müteahhitlerimiz, inşaat şirketlerimiz Kırgızistan’ın kalkınmasına, gelişimine destek olmaya devam edeceklerdir.”

Kara ulaştırması alanında yeni işbirliklerinin tesisi, hava yolunda yeni frekansların tanımlanması başta olmak üzere iş insanlarını birbirine yakınlaştıracak, iş ve ticaret yapmayı kolaylaştıracak, çeşitlendirecek adımları hep birlikte atacaklarını ifade eden Yılmaz, birçok alanda olduğu gibi enerji ve doğal kaynak alanlarında da Kırgızistan’ın potansiyelinin farkında olduklarını, kaynakların en iyi şekilde işletilmesi için Kırgızistan’ın iş insanlarına desteklerinin tam olduğunu söyledi.

Cumhurbaşkanı Yardımcısı Yılmaz, küresel ısınma, iklim değişikliği nedeniyle suyun giderek dünyada çok daha stratejik hale geldiğine, bütün dünyayı etkileyecek bir süreç olduğuna işaret ederek, özellikle Kırgızistan’ın sahip bulunduğu su kaynaklarının çok daha stratejik hale geleceğini, su konusunda Türkiye ile Kırgızistan arasında yapılacak uzun perspektifli anlaşmaların çok değerli ve kıymetli olduğunu vurguladı.

OSTİM ziyareti

Bir dizi temaslarda bulunmak üzere Türkiye’ye gelen Kırgız Cumhuriyeti Başbakanı Akylbek Zhaparov, programı kapsamında OSTİM’i ziyaret etti. Konuk devlet adamı, Türkiye’nin tecrübelerinden yararlanmak istediklerini kaydederek, “OSTİM modelini Kırgızistan’da da uygulamak istiyoruz; bir şehrin etrafında böyle bir bölgenin kurulmasını arzu ediyoruz.” dedi. Akylbek Zhaparov OSTİM ziyaretinde bölge hakkında detaylı bilgiler aldı. Zhaparov, OSTİM Konferans Salonu’nda düzenlenen toplantıda OSTİM ekosisteminin çalışmalarını, kurumlarını ve projelerin dinledi.

OSTİM OSB Yönetim Kurulu Başkanı Konuşması

OSTİM OSB Yönetim Kurulu Başkanı Orhan Aydın, OSTİM’li bir grup iş insanıyla 2021 yılında Kırgızistan’ı ziyaret ettiklerini belirtti. 22’ye yakın ülkede OSB’lerin yapımı konusunda iş birliği yaptıklarını işaret eden Aydın, “Bunda sonra da bölge ile ilgili bir çalışmalar yapma arzusundayız. Sizin için yapabileceğimiz ne varsa yapmaya amadeyiz. OSTİM, Türkiye’de kendine has özellikleri olan bir bölge. Ortak değerlerimiz, birbirimizle alışveriş yapacak çok sayıda fırsat var. Bunları geliştirmek için bölge olarak elimizden geleni yapmaya hazırız. OSTİM, hemen hemen bir şehrin, bir bölgenin kurulmasıyla ilgili uçtan uca her şeyin yapıldığı bir bölge.” dedi.

Kırgız Cumhuriyeti Başbakanı Konuşması

Kırgız Cumhuriyeti Başbakanı, Kırgız Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı İdaresi Başkanı Akylbek Zhaparov, OSTİM’in misafirperverliğine teşekkür etti. Zhaparov, “1993 yılında OSTİM’de bulunmuştum. Özellikle bu sefer de gelmek istedim. Büyükelçimize OSTİM’i sorduğumda bölgenin büyüyüp geliştiğini söyledi. O günden bu yana birçok şey değişmiş.” dedi.

Türkiye’nin tecrübelerinden yararlanmak istediklerini vurgulayan Akylbek Zhaparov, şu görüşleri paylaştı: “Kırgızistan’da tüm alanlarda geliştirmeye ihtiyaç var.  Cumhurbaşkanımız Sadır Caparov, doğrudan yatırımlara çok önem veriyor ve ‘Yatırımlar ve sanayi bölgelerinin geliştirilmesi için her şeyi yapmalıyız.’ diyor. Ülkemizde havaalanına yakın bir yerde serbest ekonomi bölgemiz var. OSTİM modelini Kırgızistan’da da uygulamak istiyoruz; bir şehrin etrafında böyle bir bölgenin kurulmasını arzu ediyoruz. Bize danışmanlık yaparsanız buna benzer bölgeyi kurmak istiyoruz. Bu konuyla bizzat kendim ilgilenmek istiyorum.”

Akylbek Zhaparov ve beraberindeki ziyaret programı kapsamında OSTİM OSB Teknik Koleji’nde de incelemelerde bulundu.